Ochotnicze Straże Pożarne funkcjonują w Polsce jako stowarzyszenia regulowane ustawą z dnia 7 kwietnia dnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach, ale również na podstawie Ustawy o ochronie przeciwpożarowej, jednakże początków działalności tej formacji możemy doszukiwać się już w XIX wieku. W 2021 r. Związek OSP RP odchodzi 100-lecie swojej działalności, hasło obchodów to „100 lat w Jedności”. Działalność jednostek OSP i ich Związku jest unikatowa w skali państw członkowskich UE i jest to największa ochotnicza strażacka formacja w Europie.
W czwartek 29 kwietnia 2021 r. w siedzibie MSWiA, podczas konferencji prasowej ogłoszono założenia projektu ustawy o ochotniczej straży pożarnej. Warto zaznaczyć, że projekt ten obecnie podlega społecznym konsultacjom.
Ustawa, która miałaby wejść w życie w przyszłym roku, w takim kształcie budzi wiele kontrowersji w środowisku strażackim. Można dostrzec, że niecałe środowisko popiera zaproponowane zapisy ustawy o OSP i uważają, że duża część jednostek OSP będzie zmuszona na mocy tej ustawy, zakończyć swą działalność w nowym systemie ochrony przeciwpożarowej.
Jak słusznie zaznacza dr Mariusz Sikora: “Negatywną opinię na temat projektu ustawy przedstawił Zarząd Główny Związku OSP RP. W uzasadnieniu do swojej opinii zauważa problem np. braku reprezentatywności jednostek OSP w tej ustawie – nie mają one swojego przedstawiciela na poziomie krajowym i regionalnym. Zarząd zadaje także pytanie o formę nadzoru nad działalnością, gdyż w ustawie pojawia się zapis o nadzorze i kontroli wojewody oraz komendanta wojewódzkiego państwowej straży pożarnej na obszarze danego województwa. Zatem rodzi się pytanie – Czy planowane tworzenie i funkcjonowanie jednostek ratowniczo-gaśniczych – JRG OSP będzie wyłączone z wpływu niezależnego i samorządnego stowarzyszenia OSP? Czy odejście od idei pozarządowej, ratowniczej i ochotniczej formacji w kierunku nowej formuły JRG OSP organizacji ratowniczej regulowaną ustawą i utożsamią z nadzorem i kontrolą realizowaną państwo?”.
Ustawodawca (PSP i MSWiA) wychodzi z założenia, że projekt ustawy OSP miałby być zwieńczeniem i pewną formą docenienia szczególnej postawy obywatelskiej ochotniczego pożarnictwa na przestrzeni dziejów naszej państwowości.
Projekt ustawy porusza takie kwestie jak uprawnienia i zadania OSP; ponadto traktuje o obowiązkach pracodawcy, prawach pracownika czy finansowaniu. Informuje także o zasadach członkostwa w tej formacji – w akcjach strażaków będą mogły uczestniczyć tylko jednostki OSP, które przekształcą się w jednostki ratowniczo-gaśnicze (JRG). Tylko JRG OSP będą traktowane jako jednostki ochrony przeciwpożarowej. Warto zwrócić uwagę, że jednostki, które nie przekształcą się w wyżej wspomnianą formę będą zmuszone do zaprzestania swojej działalności albo przekształcenia jej w rolę kulturowo-edukacyjną. Utracą też możliwość finansowania przewidzianego obecnie w ustawie o ochronie przeciwpożarowej.
“W dużej części środowiska OSP pojawia się pytanie o znaczenie Związku OSP RP lub jego marginalizację po wprowadzeniu ustawy. – dodaje dr M. Sikora.
Może dziwić fakt tak szybkiej próby legislacji tej ustawy. Założenia opisywanej ustawy miałyby wejść w życie już od stycznia 2022 r. Jak zwraca uwagę dr M. Sikora: “Aspekt kosztów funkcjonowania ujęto w projekcie ustawy bardzo ogólnie, a co więcej koszty te miałyby być ponoszone przez samorządy gminne (które są pomijane w tej dyskusji), gdyż twórca ustawy (PSP) wychodzi z założenia, że ochrona przeciwpożarowa należy do zadań własnych samorządu terytorialnego – gminy. Warto wysłuchać głosu samorządowców jak oceniają zapisy finansowania nowego systemu ochrony przeciwpożarowej, który ma opierać się na JRG OSP”.
„Słabością zaprezentowanej ustawy jest również całkowity brak odniesienia do kluczowego problemu systemu organizacji ratowniczych – pozyskiwanie nowych członków oraz działalność edukacyjna i szkoleniowa realizowana przez wśród dzieci i młodzież np. wieloletnie doświadczenie OSP w prowadzeniu Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych. Projektodawca ustawy musi mieć świadomość procesów zmian demograficznych i społecznych, które będą też dotyczyły funkcjonowania JRG OSP”.
Kolejnym ważnym pytaniem jest to jak państwo planuje wspierać finansowo JRG OSP – czy tylko, ze środków krajowych, czy może nastąpi zmiana modelu dofinansowania środkami z UE. Aktualnie środki z UE na doposażanie jednostek OSP przekazują również marszałkowie województw w ramach środków UE ujętych w regionalnych programach operacyjnych. Pojawia się kolejne pytanie – czy zadanie i finansowanie JRG OSP zostanie umiejscowione w zakresie poziomu krajowego środków UE – analogicznie do wsparcia udzielanego dla PSP i samorządy województw stracą wpływ na unijne fundusze na wsparcie JRG OSP?”.
Niewątpliwie opisywane kwestie nie są obojętne zarówno strażakom, samorządowcom jak i nam – studentom, absolwentom z kierunków związanych z bezpieczeństwem, politologom oraz całemu Instytutowi Nauk o Polityce i Bezpieczeństwie.
Stanowisko Związku OSP RP do zapoznania w poniższym linku http://www.zosprp.pl/?q=content/stanowisko-zwiazku-osp-rp-w-sprawie-projektu-ustawy-o-ochotniczej-strazy-pozarnej
