Nie ulega wątpliwości, że działalność terrorystyczna odgrywa realne zagrożenie dla społeczeństw i państw, które nie są w stanie skutecznie przeciwdziałać temu zjawisku. Warto odnotować, że sytuacja Polski względem innych państw UE m.in. Francji, Niemiec czy Belgii, w omawianym aspekcie, pozostaje względnie dobra, jednakże z pewnością nie można bagatelizować potencjalnego zagrożenia. Na skutek ciągłego zapobiegania opisywanym aktom i wypracowywaniu modeli jego zwalczania, organizacje terrorystyczne stale szukają nowych sposobów dla swojej działalności. Prowadzi to do wykształcania się nowych trendów zauważalnych w terroryzmie. Jednym z powodów, dla którego dostrzegalna jest zmiana taktyk i narzędzi stosowanych przez ugrupowania terrorystyczne może być wciąż trwająca pandemia Covid-19. Spoglądając na rok 2020, na terenie UE doszło aż do 57 ataków terrorystycznych (liczba ta obejmuje zakończone ataki, jak i te nieudane i udaremnione) choć miały one miejsce tylko w sześciu państwach członkowskich: Austrii, Belgii, Francji, Niemczech, Włoszech i Hiszpanii. Dziesięć z tych zamachów miało podłoże dżihadystyczne (w Austrii, we Francji i Niemczech). Z jednej strony liczba zamachów zmalała, w porównaniu do roku 2019 (wówczas wszystkich zamachów było aż 119, z czego dżihadystycznych 21), ale należy zwrócić uwagę, że rok 2020 był rokiem specyficznym, pandemicznym. Był to okres wprowadzanych lockdownów w państwach UE, które w znacznym stopniu uniemożliwiły przemieszczanie się, oraz ograniczyły wiele aktywności, zarówno zwykłym obywatelom, jak i samym terrorystom.
Okres pandemiczny spowodował przeniesienie się wielu aspektów życia społecznego do przestrzeni wirtualnej. W związku z powyższym również ekstremiści dostrzegli potencjał medium jakim jest Internet, który mogą wykorzystywać w celu szerzenia działań propagandowych o radykalnym zabarwieniu. Co więcej korzystanie z Internetowych platform pomaga skutecznie zsynchronizować ich działania. Niewątpliwie okres pandemii stanowił dodatkowy czynnik stresogenny, który wykorzystywany był przez grupy radykalne do zachęcania i nawoływania do stosowania przemocy, przede wszystkim za pomocą Internetu (choć należy podkreślić, że już wcześniej wiele ugrupowań terrorystycznych, w tym tzw. Państwo Islamskie, czy Al-Kaida, wykorzystywały przestrzeń Internetową do rozpowszechniania ideologii dżihadystycznej i werbowania osób do działań terrorystycznych). W okresie pandemii terroryści dostrzegli po prostu zwiększone możliwości w rozprzestrzenianiu swojej brutalnej ideologii za pomocą Internetu, ponieważ zwiększyła się ilość czasu spędzanego przez ludzi w tej wirtualnej przestrzeni, gdyż zostali oni zamknięci. Agresywne treści ideologii dżihadystyczne pojawiały się już nie tylko na portalach społecznościowych, takich jak Facebook, Twitter, YouTube, czy Tik Tok, ale także na platformach do gier, dzięki czemu terroryści docierali do bardzo młodych ludzi, ale także do tych bardziej wykształconych.
Wywołany pandemią kryzys gospodarczy oraz wzrost bezrobocia stanowią sprzyjający moment do aktywizacji i radykalizacji środowisk ekstremistycznych. Czynnik bezrobocia, również już wcześniej stanowił istotny impuls w procesie radykalizacji postaw, dlatego tak chętnie był wykorzystywany przez ugrupowania terrorystyczne. Zatem w tym przypadku dodatkowo wzmocnił w niektórych osobach poczucie bezsilności, bezradności i braku perspektyw na przyszłość, co z kolei prowadziło do gniewu, buntu i wzrostu zainteresowania agresywnymi ideologiami a w konsekwencji wejście na drogę radykalizacji.
Omawiane zagrożenia terrorystyczne zostały również zdiagnozowane przez struktury Unii Europejskiej. W związku z czym 29 kwietnia 2021 r. UE przyjęła rozporządzenie w sprawie zapobiegania rozpowszechnianiu w internecie treści terrorystycznych. Jednym z założeń rozporządzenia, które zacznie obowiązywać od 7 czerwca 2022 r., ma być obowiązek nałożony na dostawców usług hostingowych do wykrywania i usuwania treści o charakterze terrorystycznym (w ciągu godziny od ich ujawnienia). Jest to decyzja, która powinna być przyjęta już kilka lat temu. W 2015 roku powołano Forum UE ds. Internetu, które promowało dobrowolną współpracę i działania państw członkowskich oraz dostawców usług hostingowych. Miało to na celu ograniczenie dostępu do treści o charakterze terrorystycznym w internecie, ale dopiero cztery lata później, tj. w 2019 roku zdecydowano się na przyjęcie unijnego protokołu kryzysowego, który umożliwiał państwom członkowskim i platformom Internetowym podjęcie szybkich i skoordynowanych działań wobec rozprzestrzeniania treści o charakterze terrorystycznym w internecie w sytuacji ataku terrorystycznego. Bez wątpienia kluczową kwestią z perspektywy zwalczania terroryzmu jest kontrola sieci, także poprzez wychwytywanie algorytmów mających związek z radykalizacją postaw. Jednak należy zwrócić uwagę, że terroryści aktywnie działający w sieci, potrafią oszukać algorytmy w wysyłanych przez siebie wiadomościach.
Obok wyżej wymienionych pandemia przyczyniła się do ugruntowywania postaw silnie populistycznych, a także antyimigracyjnych, które charakteryzują ruchy skrajnie prawicowe. Szerzenie haseł populistycznych niezaprzeczalnie przyczynia się do radykalizowania poglądów, a także sprzyja powstawaniu kolejnych społecznych podziałów, które utrudniają jego prawidłowe funkcjonowanie. Ugrupowania terrorystyczne lubią wykorzystywać różne wydarzenia do wzmacniania swojej propagandy. Dla przykładu Al-Kaida wykorzystała kwestię dyskryminacji w społeczeństwach zachodnich, aby przedstawić siebie jako alternatywę chroniącą prawa uciśnionych. Z kolei prawicowa propaganda obwinia imigrację i przeludnienie za kryzys klimatyczny, wykorzystując to jako pomost do ideologii opartych na nacjonalizmie czy antysemityzmie. Dlatego w kontekście społeczno-gospodarczych skutków pandemii, istnieje obawa, że mogą one okazać się pożywką dla narracji ekstremistycznych, ponieważ już teraz część (brutalnych) ekstremistycznych grup skrajnie lewicowych, skrajnie prawicowych i islamistycznych włączyła Covid-19 do swoich narracji, co w średnio- i długoterminowej perspektywie może stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa. Na to wszystko zwrócono uwagę w konkluzjach Rady z 7 czerwca 2021 roku i zalecono państwom członkowskim, by te stale angażowały się w ocenę Internetowego wymiaru zagrożenia terroryzmem i brutalnym ekstremizmem i dostarczały informacje stosownym organom w UE.
Warto zwrócić uwagę, że zapobieganie i zwalczanie terroryzmu jest zjawiskiem długofalowym oraz wymaga wypracowania perspektywistycznej, holistycznej strategii angażującej służby bezpieczeństwa państw UE.
Analiza powstała we współpracy Dominiki Borowskiej i Nikoli Rozworskiej (studentki MIPIPR, 3 rok, 1st., Ośrodek Analiz INoPiB) z dr hab. Luizą Wojnicz (prof. US)
Fot: Pixabay
