Jak co roku, grudzień, a w szczególności okres świąteczny i noworoczny, jest okresem wzmożonego zainteresowania zakupem materiałów pirotechnicznych, w tym fajerwerków. Większość społeczeństwa traktuje huczne przywitanie Nowego Roku jako pewny, nieodłączny element zabawy Sylwestrowej. Warto zwrócić uwagę, że w krajowym ustawodawstwie używanie środków pirotechnicznych jest prawnie dozwolone.
Ukształtowała się jednak praktyka wydawania zakazów używania tego rodzaju materiałów pirotechnicznych przez wojewodów, czyli szefów administracji rządowej działającej na terenie województw. Obostrzenia wydawane w formie rozporządzeń porządkowych mają na celu ochronę życia, zdrowia i mienia osób oraz zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, w okresie świąteczno-noworocznym, za wyjątkiem Sylwestra oraz Nowego Roku. Zakaz używania wyrobów pirotechnicznych dotyczy miejsc publicznych.
Wraz ze wzrostem zainteresowania pozyskaniem materiałów pirotechnicznych, zwiększa się ilość odnotowywanych wypadków, które często występują wskutek nieodpowiedniego użytkowania tzw. galanterii pirotechnicznej. Wedle policyjnych statystyk ofiarami zdarzeń, zwłaszcza w okresie noworocznym, są osoby będące przedstawicielami niemalże każdej grupy wiekowej. Niestety wśród poszkodowanych znaczną grupę stanowią osoby nieletnie. Warto zwrócić uwagę, że na podstawie obowiązującego prawa, sprzedaż środków pirotechnicznych osobom niepełnoletnim jest przestępstwem, za które grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2. Jak zwraca uwagę dr Piotr Ostrowski: “istotą problemu z jednej strony jest sprzedaż materiałów pirotechnicznych osobom nieletnim, osobom pod wpływem alkoholu, a w następstwie często niewłaściwe i nieostrożne obchodzenie się z takimi materiałami wybuchowymi, powodującymi skutki w postaci obrażeń ciała, czy też zniszczenia mienia. Z drugiej strony problematyczny jest obszar masowej sprzedaży materiałów pirotechnicznych w okresie świąteczno- noworocznym w miejscach publicznych, w których magazynowanie i gromadzenie takich środków często pozostaje poza kontrolą służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo obywateli”. Konsekwencją nieodpowiedniego i nieodpowiedzialnego stosowania fajerwerków i petard oraz niewłaściwego przechowywania są często poparzenia, zranienia, a w najgorszym przypadku wypadki śmiertelne. Kolejnym bezpośrednim zagrożeniem są również zagrożenia pożarem, zniszczeniem mienia oraz cierpieniem zwierząt.
W krajowym ustawodawstwie obrót materiałami wybuchowymi został uregulowany w ustawie z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią, amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym oraz ustawie z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego. Przedsiębiorca, który trudni się handlem takimi materiałami musi przedtem uzyskać pozwolenie, które jest wydawane przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę przedsiębiorcy. Powinien również posiadać koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania i obrotem materiałami wybuchowymi wydaną przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych.
Jednakże co rozumiemy poprzez powszechnie stosowane pojęcie “materiałów pirotechnicznych”? W świetle ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego będą to “materiały lub mieszaniny materiałów przewidzianych do wytwarzania efektów cieplnych, świetlnych, dźwiękowych, gazu, dymu lub kombinacji tych efektów, w wyniku bezdetonacyjnej, samopodtrzymującej się reakcji chemicznej, a także wyroby wypełnione materiałem pirotechnicznym”. “W świetle obowiązujących przepisów nie jest wymagane uzyskanie pozwolenia jak również koncesji na nabywanie, przechowywanie lub używanie wyrobów pirotechnicznych określonych w art. 62c ust. 1 pkt 1 lit. a-c, pkt 2 lit. a oraz pkt 3 lit. a) ustawy z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego tj. wyrobów pirotechnicznych widowiskowych klasy F1, F2, F3, wyrobów pirotechnicznych przeznaczonych do użytku teatralnego T1 oraz pozostałych wyrobów pirotechnicznych P-1.” – podkreśla dr Ostrowski. Istotna do odnotowania jest także kwestia uregulowań unijnych dot. kwestii międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych opierającego się na umowie europejskiej powstałej w Genewie dnia 30 września 1957 r. Zgodnie z normami niniejszej umowy każdy materiał niebezpieczny powinien zawierać w klasyfikacji:
- numer UN (numer czterocyfrowy, poprzedzony literami UN np. UN 0334);
- nazwę przewozową (nazwa materiału przyporządkowana numerowi UN np. sztuczne ognie);
- kod klasyfikacyjny (symbol cyfrowo literowy, nadany przez jednostkę upoważnioną przez ministra właściwego do spraw gospodarki, zawierający klasę i podklasę materiałów i przedmiotów niebezpiecznych oraz grupę zgodności np. 1.3G).
Jeśli chodzi o kwestie związane z nadzorem rynku w zakresie dbania o wymogi dot. wyrobów pirotechnicznych, desygnowano organy, które sprawują pieczę nad opisywanym sektorem. Należą do nich: wojewódzcy inspektorzy Inspekcji Handlowej, inspektorzy pracy, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, okręgowi inspektorzy pracy. Warto pamiętać, że niezmierne istotne jest właściwe składowanie fajerwerków i petard, gdyż niestosowanie się do wytycznych producenta może powodować zmiany właściwości, a także uszkodzenia produktów.
Co więcej wedle przepisów, kontroli podlegają także miejsca handlu określonymi wyrobami. Dr Piotr Ostrowski wskazuje na uregulowania prawne dotyczące zasad i warunków obrotu wyrobami pirotechnicznymi, które obejmują także kwestie odpowiedzialności karnej za przestępstwo określone w art. 133 i 139 ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o wykonywaniu działalności gospodarczej (…), art. 63c ustawy z dnia 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego, art. 164 i art. 171 Kodeksu karnego, a także wykroczenie określone w art. 60§ 1 i 3 oraz art. 83§ 1 Kodeksu wykroczeń. Zwraca się uwagę, że stoiska handlowe powinny być zlokalizowane na zewnątrz jako wolnostojące i tymczasowe konstrukcje. Jednakże, istnieją przepisy umożliwiające obrót takim towarem w przestrzeni zamkniętej pod warunkiem zapewnienia sprawnej wentylacji i sprzętu gaśniczego. Doprecyzowując, jak dodaje Piotr Ostrowski: “prowadzenie sprzedaży wyrobów pirotechnicznych w innych obiektach handlowych musi odbywać się wyłącznie na wyodrębnionych do tego celu stoiskach, bez możliwości sprzedaży samoobsługowej. Pomieszczenia sklepowe oraz ich zaplecza, pomieszczenia sprzedaży doraźnej, w tym również stoiska zlokalizowane w tymczasowych obiektach budowlanych, powinny spełniać m.in. wymienione warunki:
- być wyposażone w co najmniej dwie gaśnice pianowe o minimalnej 6-litrowej pojemności środka gaśniczego oraz w koc gaśniczy,
- posiadać konstrukcję zabezpieczającą przechowywane materiały przed kradzieżą oraz dostępem osób nieuprawnionych,
- półki, regały i inne wyposażenie pomieszczeń powinno być wykonane z materiałów trudno zapalnych, uniemożliwiających tworzenie się w czasie pożaru szkodliwych substancji chemicznych zagrażających zdrowiu lub życiu ludzi,
- wymiary wewnętrzne pomieszczeń powinny zapewniać bezpieczne operowanie opakowaniami składowanych wyrobów oraz swobodne poruszanie się osób kupujących i personelu.”
Wskazane powyżej restrykcje zostały określone “w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji, transporcie wewnątrzzakładowym oraz obrocie materiałów wybuchowych, w tym wyrobów pirotechnicznych” – dodaje ekspert.
Niezmiernie istotne jest także przestrzeganie norm dotyczących ilości składowanych w jednym miejscu środków pirotechnicznych. Jak zwraca uwagę dr Piotr Ostrowski: „w pomieszczeniach sklepowych i pomieszczeniach zaplecza mogą znajdować się wyłącznie wyroby pirotechniczne widowiskowe klasy 1, 2 i 3, wyroby pirotechniczne przeznaczone do użytku teatralnego klasy T1 oraz pozostałe wyroby pirotechniczne klasy P1, w ilościach nieprzekraczających 1000 kg brutto ich łącznej masy, odpowiednio dla każdego z tych pomieszczeń.”
Z kolei same materiały pirotechniczne dopuszczone do obrotu powinny zawierać instrukcję użytkowania, numer katalogowy, nazwę producenta lub nazwę importera, liczbę wyrobów w opakowaniu, znak dopuszczenia, oznaczenie WPW (wyroby pirotechniczne widowiskowe). Ponadto personel handlujący fajerwerkami powinien być zaznajomiony z zasadami BHP. Zgodnie z zapisami rozporządzenia Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 lipca 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy produkcji, transporcie wewnątrzzakładowym oraz obrocie materiałów wybuchowych, w tym wyrobów pirotechnicznych, pomieszczenia, w których prowadzony jest obrót materiałami pirotechnicznymi dzieli się na: sklepowe, zaplecza, magazynowe, doraźnej sprzedaży.
Warto wyjaśnić, że “pomieszczeniami doraźnej sprzedaży są miejsca, które przeznaczone są do realizacji okolicznościowej sprzedaż wyrobów pirotechnicznych widowiskowych, nie dłużej niż 21 dni w roku. W pomieszczeniach doraźnej sprzedaży mogą znajdować się wyłącznie wyroby pirotechniczne widowiskowe klasy 1, 2 i 3 w ilości nieprzekraczającej 300 kg brutto ich łącznej masy” – tłumaczy dr Ostrowski.
“Reasumując, warto podkreślić, że wszystkie wprowadzone na polski rynek materiały pirotechniczne podlegają kompleksowej i szczegółowej regulacji. Nadzór nad prawidłowym obrotem wyrobami pirotechnicznymi, co do których nie jest wymagane uzyskanie pozwolenia na nabywanie, przechowywanie lub ich używanie sprawują – stosownie do swoich kompetencji – Inspekcja Handlowa, Policja i wojewoda.” – zaznacza dr Piotr Ostrowski. Zatem w zbliżającym się okresie noworocznym pamiętajmy o potencjalnych zagrożeniach powodowanych przez materiały pirotechniczne. Kupujmy te certyfikowane z godnych zaufania miejsc i użytkujmy w sposób odpowiedzialny oraz przemyślany.
autorki tekstu: Dominika Borowska, Nikola Rozworska (studentki MIPIPR, 3 rok, 1st., Ośrodek Analiz INoPiB), komentarza udzielił dr Piotr Ostrowski.
Fot: gov.pl
